زمان مطالعه: < 1 دقیقه ما در این جا نخست پاسخ صحیح این دلیل یا اشکال را بیان کرده آنگاه پاره اى از پاسخهایى را که از جانب گروهى از صاحب نظران در این باره مطرح شده است یادآور مى شویم:

زمان مطالعه: 2 دقیقه حاصل این اشکال این است که افعال صادره از انسان پدیده هایى امکانى است هر پدیده امکانى تا ضرورت و قطعیت وجود نیابد موجود نمى گردد پس افعال انسان تا ضرورت و قطعیت نیابند پدید نمى آیند و از طرفى ضرورت داشتن و قطعیت فعل با اختیارى بودن آن سازگار نیست زیرا معنى اختیار، امکان وجود وعدم فعل است نه

زمان مطالعه: < 1 دقیقه اینک که پاسخ صحیح دلیل یا اشکال یاد شده را دانستیم به بررسى پاسخهایى که از جانب صاحب نظران مطرح شده است مى پردازیم:

زمان مطالعه: < 1 دقیقه علاّمه طباطباییرحمه الله در پاسخ اشکال مى گوید: «اگر معلولى را با علت خودش بسنجیم نسبت ضرورت را خواهد داشت و البته این نسبت تنها میان معلول و علت تامه آن وجود دارد نه میان معلول و اجزاء علت آن ،آنگاه مى گوید:«اگر خوردن را که یکى از افعال ما است به علت تامه آن (مجموع انسان، علم، اراده، سلامت،

زمان مطالعه: < 1 دقیقه در مورد این پاسخ مطالب زیر را یادآور مى شویم: 1. اگر ملاک اختیار نسبت دادن فعل یا معلول به برخى از اجزاء علت آن مى باشد این معنى، اختصاص به افعال انسان ندارد، بلکه در مورد پدیده هاى مادى و طبیعى نیز جارى است حتّى خو دعلاّمه طباطبایى، مثال آب و نسبت آن را به یکى از اجزاء تشکیل

زمان مطالعه: < 1 دقیقه پاسخ دیگر از مسأله جبر علّى، انکار اصل ضرورت و جبر على و معلولى در کل پدیده هاى امکانى و یا در خصوص کارهاى انسان مى باشد این راه در گذشته از طرف گروهى از متکلمان اسلامى و در دوره هاى اخیر از جانب برخى روانشناسان مطرح گردیده است(1) و اخیراً از طرف برخى صاحب نظران مورد تأیید واقع شده