کیفر، فرع بازگویى تکلیف

عقل عملى در قلمرو تکالیف بازگو نشده، و یا بازگو شده ولى به دست مکلّف نرسیده-آن هم پس از تلاش لازم-سخن قاطعانه دارد، و آن این‌که: خداى

عادل به مقتضاى حکمت و عدالت خود، در صورتى مى‌تواند از فردى بازخواست کند که به نوعى او را از تکالیف خودآگاه ساخته باشد و در غیر این صورت، نباید جاهل غیرملتفت و یا شاک در تکلیف را مجازات کند.

قرآن نیز با داورى عقل در این زمینه کاملا موافق بوده، به تأیید آن برخاسته است چنان‌که مى‌فرماید:

وَ ما کُنّا مُعَذِّبِینَ حَتّى نَبْعَثَ رَسُولاً.(1)

»شأن ما نیست که فردى را مجازات کنیم، مگر این‌که پیامبرى برانگیزیم تا تکالیف بندگان را بازگو کنند«.

البته «رسول» کنایه از بیان تکالیف و آگاه ساختن مکلفان است.

1) اسراء/15.