گاهى نیّت پاک، جانشین عمل نیک مى‌گردد. این مطلب نه به آن معناست که مکتب اخلاقى اسلام مردم را به نیت کار خیر، دعوت کرده و با عمل سروکارى ندارد، بلکه هدف از این اصل ایجاد آمادگى در تمام طبقات جامعه است تا آن کس توان کار دارد، گام پیش نهد، و کار را صورت دهد و آن‌که فاقد توان است، انگیزه کار نیک را در دل پرورش دهد تا روزى که توان پیدا کرد بدون دغدغه، به صفوف نیکوکاران بپیوندد.
در جنگ جمل آنگاه که پیروزى از آن سپاه حق گردید مردى خدمت على علیه السّلام
رسید و به او گفت: دوست داشتم که برادرم با ما بود و در این نبرد شرکت مى‌کرد تا مى‌دید چگونه خدا تو را بر دشمنانت پیروز گردانید. امام در پاسخ او چنین گفت:
»أهوى أخیک کان معنا؟ فقال: نعم. قال: لقد شهد…«.(1)
»آیا میل و خواست برادر تو با ماست؟ در پاسخ گفت: آرى، فرمود: او هم در این جنگ با ما شرکت داشته است. نه تنها برادرت بلکه کسانى که هم اکنون در صلب پدران و رحم مادران به سر مى‌برند هرگاه پس از تولد و آگاهى از این نبرد از پیروزى ما خوشحال باشند مانند ما پاداش خواهند داشت«.
نتیجه این که: اسلام به اصلاح نیت و پاک سازى انگیزه‌ها همت گمارده و با هر نوع ریاکارى در عمل، سرسختانه مبارزه مى‌نماید و کافى است که در این مورد آیات مربوط به ریا در عمل را مورد مطالعه قرار دهیم.(2)
1) نهج البلاغه، خطبه 11.
2) سوره بقره، آیه‌هاى: 261 تا 266 مطالعه شود.
