آیا در بهشت و جهنّم بودن، همیشگى است و هیچ کس نمىتواند انسان را از آن خارج کند؟
پاسخ: اوّلًا؛ خلود و ابدیّت تنها براى تمام بهشتیان است، امّا همه ی اهل جهنّم در آن براى همیشه نیستند، زیرا گروههایى بعد از مدّتى عذاب و شکنجه مشمول شفاعت و عفو قرار مىگیرند.
ثانیاً؛ معناى خلود این نیست که خداوند نتواند مؤمنان را از بهشت بیرون کند و لذا در ادامه آیه جملهی «الّا ما شاءَ رَبّک»(1) در کنار خلود و تداوم قهر یا لطف خدا آمده است.
بنابراین خداوند قدرت دارد که هر کارى را انجام بدهد، امّا چون بر خود لازم کرده و قول داده که بهشتیان را در بهشت جاودانه قرار دهد، پس بهشتیان در بهشت جاودانه خواهند ماند.
آنچه بر خداوند لازم است:
خداوند در قرآن بعضى کارها را بر خودش واجب کرده گرچه قدرت بر انجام ندادن آن را هم دارد، ولى بخاطر حکمت و عدالت یا وعدهاى که داده قطعاً عمل مىفرماید از جمله:
1- هدایت مردم. «انّ عَلَینَا لَلهُدى»(2)
2- رحمت و لطف. «کَتَبَ عَلى نَفسِهِ الرَّحمَة»(3)
3- رزق و روزى. «عَلَى اللّه رِزقُها»(4)
4- حفظ قرآن از تحریف. «و انّا لَهُ لَحافِظُون»(5)
5- یارى و نجات مؤمنان. «کانَ حَقّاً عَلَینا نَصرُ المُؤمِنِینَ»(6)، «کَذلِک حَقّاً عَلَینا نُنجِ المؤمِنِینَ»(7)
در این قبیل آیات خداوند وظائف و حقوقى را بر خودش لازم فرموده، ولى قدرت او محدود نیست و با اینکه مىتواند خلاف آن را انجام دهد، ولى خلف وعده نمىکند.
1) سوره هود، آیه 107 و 108.
2) سوره لیل، آیه 12.
3) سوره انعام، آیه 12.
4) سوره هود، آیه 6.
5) سوره حجر، آیه 9.
6) سوره روم، آیه 47.
7) سوره یونس، آیه 103.
