پرندگان انواع مختلفى دارند و همه عجیباند؛ اما در میان آنها بعضى عجیبتر است. بعضى از دانشمندان مىگویند: تاکنون 289 نوع کبوتر و 209 نوع کبک و 100 هزار نوع پروانه مشاهده شده است! (1)
از میان پرندگان عجیب و استثنائى خفاش را مىتوان نام برد. او بر خلاف پرندگان دیگر از روشنائى آفتاب بیزار است، و در تاریکى و ظلمت شب با شجاعت و جسارت، به هر طرف پرواز مىکند. بدن او اصلًا پر ندارد و بالهایش از پردههاى گوشت نازک ساخته شده، باردار مىشود، پستان دارد، مانند زنان، رگل مىبیند! گوشتخوار است. مىگویند تمام پرندگان با او دشمناند، و او هم با پرندگان دیگر مخالف! و به همین دلیل زندگانىاش در انزوا مىگذرد.
حرکت سریع و جسورانه او در ظلمت شب بى آنکه به مانعى برخورد کند بسیار حیرتانگیز است. او از لابلاى پیچ و خمهاى زیاد مىگذرد بىآنکه راه خود را گم کند، طعمه خود را در هر گوشهاى پنهان شده باشد به دست مىآورد بىآنکه خطا کند، و اینها به خاطر آن است که دستگاه مرموزى شبیه رادار در اختیار دارد.
او با گوشش مىبیند! (آرى با گوشش!) زیرا امواج مخصوصى با حنجره خود ایجاد و از بینى خود بیرون مىفرستد. این امواج به هر مانعى که اطرافاش باشد برخورد مىکند و باز مىگردد، و او با گوش خود انعکاس امواج را مىگیرد، و موقعیت تمام اطراف خود را از نظر وجود موانع کاملًا درک مىکند.
ساختمان حنجره و بینى و گوش او راستى عجیب است؛ و داراى دقت و قدرت بىمانندى است که در هیچیک از پستانداران وجود ندارد.
امواجى را که او بیرون مىفرستد امواج ماوراء صوتى است، یعنى ما قادر به شنیدن آن نیستیم، در حالى که در هر ثانیه 30 الى 60 بار این امواج را در اطراف خود پخش مىکند و بازتاب آن را مىگیرد.
درباره خفّاش بحثهاى زیادى کردهاند و مقالات فراوانى نوشتهاند که یک دنیا درس خداشناسى در آن نهفته شده است.
به همین دلیل امیرمؤمنان على علیه السلام در خطبهاى از نهجالبلاغه که به نام خطبه خفّاش معروف است از این حیوان سخن مىگوید، و ریزه کارىها و ظرافتهاى وجود آن را با بیان نیرومند و فصیح و بلیغ خود منعکس مىسازد.
آنجا که مىفرماید.
«از لطائف صنع خدا و شگفتىهاى خلقتاش اسرار پیچیده حکمتى است که در وجود شب پرهها به ما نشان داده»، و بعد از آن توصیف بلیغى در این باره مىفرماید. (2)
کمتر حیوانى بچه خود را در آغوش گرفته و همراه مىبرد، و اگر تعجب نکنید یکى از این حیوانات نادر خفّاش است که به هنگام پرواز در آن تاریکى شب، نوزاد خود را در زیر بالها و گاه با دهان گرفته به این سو و آن سو مىبرد، و در حال پرواز به او شیر مىدهد! (3)
پرنده دیگرى به نام طاووس از عجائب خلقت است. با آن پرهاى زیبائى که وقتى انسان در آن دقیق مىشود از رنگآمیزى آن در حیرت عمیقى فرو مىرود؛ گوئى همان ساعت از زیر دست نقّاش چیرهدستى بیرون آمده و در همان لحظه رنگآمیزى شده است. رنگهایى زیبا، دلانگیز، نشاط آور، ثابت و مقاوم، شفّاف و جذاب، و قرار گرفتن این پرها در کنار یکدیگر و ساختن آن چتر عجیب و فراموش نشدنى، خود آیت دیگرى از آیات خلقت خدا است.
به همین دلیل، معلّم بزرگ توحید و خداشناسى على علیه السلام در یکى از
خطبههاى نهجالبلاغه خطبه (طاووس) روى این مطلب تأکید کرده مىفرماید:
«وَ مِنْ اعْجَبِها خَلْقاً الطاوُوُسُ الَّذِى اقامَهُ فى احْکَمِ تَعْدیلٍ …»: «یکى از شگفتترین پرندگان از نظر خلقت طاووس است که خداوند او را در موزونترین شکل آفریده، و با رنگهاى مختلف به عالىترین صورت رنگآمیزى نموده …»
هنگام حرکت به سوى جفت خویش بالها را مىگشاید، و همچون چترى بر سر خود سایبان مىسازد! گوئى بادبان کشتى است که ناخدا آن را بر افراشته، و هر لحظه آن را به طرفى مىچرخاند، او با این همه زیبائى و رنگ در دریایى از غرور فرو مىرود، و با حرکات متفاخرانهاش به خود مىنازد …» (4)
پرندگان مهاجر نیز از شگفتترین نوع پرندگان هستند. آنها گاهى تقریباً تمام مسافت میان قطب شمال و جنوب را طى مىکنند، سپس به محل اوّل خود، بازگشت مىنماید؛ و به این ترتیب، سفرى بسیار طولانى و دور و دراز که هزاران کیلومتر است، در پیش دارند؛ و عجب اینکه در این مسافت فوقالعاده طولانى، از وسائل راهنمائى مرموزى استفاده مىکنند که به کمک آن مىتوانند راه خود را از میان کوهها و جنگلها و دشتها و کوهها و دریاها پیدا کنند.
از همه عجیبتر اینکه: گاهى هفتهها، بدون یک لحظه توقّف، شب و روز به پرواز خود ادامه مىدهند بى آنکه نیاز به غذا داشته باشند، زیرا قبل از آغاز مسافرت خود با یک الهام درونى، شروع به پرخورى کرده و بیش از اندازه نیاز غذا مىخورند؛ و این غذاها به صورت چربى در اطراف بدنشان ذخیره مىشود، تا انرژى لازم را براى این پرواز طولانى بىوقفه از آن کسب کنند.
آیا آنها از قوّه مغناطیسى قطب زمین، براى پیدا کردن مسیر خود استفاده مىکنند؟ یا از وضع قرار گرفتن خورشید در آسمان و ستارگان شبها؟ در این صورت باید ستارهشناسان لایق و قابلى باشند، و یا وسیله مرموز دیگرى که ما هنوز نشناختهایم؟
مهمتر از همه اینکه گاهى در آسمان در خواباند، و همچنان در پروازاند و به سوى مقصد ادامه مىدهند! و نیز آنها قبل از دگرگونى هوا با یک الهام درونى، تغییرات جوّى را پیشبینى کرده، آماده حرکت مىشوند. (5)
شاید با چشم خود دیده باشید که پرندگان مهاجر، به صورت جمعى در دو صف حرکت مىکنند؛ و تشکیل شکلى شبیه 7 مىدهند. آیا این تصادفى است؟
تحقیقات دانشمندان نشان مىدهد که وقتى یک پرنده در هوا بال مىزند، آن را مرتباً به پائین مىراند، و بال زدن را براى پرنده بعدى، سهل و آسان مىکند، به همین دلیل وقتى پرندگان به شکل فوق حرکت مىکنند، کمتر خسته مىشوند، و مقدار قابل ملاحظهاى از انرژى خود را ذخیره مىکنند! کدام معلّم این درس دقیق را به آنها آموخته است؟!
ماهىها نیز به هنگام مهاجرت به صورت دسته جمعى و در شکل مخروطى که رأس آن در جلو قرار دارد به مسیر خود ادامه مىدهند. محاسبات متخصّصان فن در این مورد ثابت کرده که با اتخاذ این روش، سرعت ماهىها، شش برابر بیشتر از حرکت انفرادى آنها مىشود!. (6)
1) به کتاب اسرار زندگى حیوانات، صفحه 142 تا 196 و مجله شکار و طبیعت مرداد ماه 53 مراجعه شود.
2) به نهجالبلاغه، خطبه 155 مراجعه فرمائید.
3) سفینة البحار، جلد 1، صفحه 403.
4) دنباله این سخن را در خطبه 165 نهجالبلاغه مطالعه فرمائید.
5) مجلّه دانشمند (شماره شهریور 63).
6) همان مدرک (شماره خرداد 64).
