شاید ابتدائا تعجب کنید وقتی بشنوید که کنترل زبان در پاکسازی آینه ی دل بسیار مؤثر است و شگفت انگیزتر اینکه این اقدام می تواند در معالجه ی بیماری مادیگرایی سهمی به سزا داشته باشد، ولی این یک حقیقت است.
هیچ عضوی از اعضای بدن به اندازه ی زبان نمی تواند خطا کند. دروغ، تهمت، غیبت، سخن چینی، عیبجویی، استهزاء، اهانت، داوری به ناحق و بسیاری از کارهای ناشایسته ی دیگر که موجب تیرگی آینه ی دل و قلب می شوند توسط زبان صورت می گیرند. پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله می فرماید:
اکثر خطایا ابن آدم فی لسانه.(1)
بیشتر خطاهای بنی آدم در زبان اوست.
بنابراین، اصلاح قلب بدون اصلاح زبان امکان پذیر نیست. در این باره رسول اکرم صلی الله علیه و آله می فرماید:
لایستقیم ایمان عبد حتی یستقیم قلبه و لا یستقیم قلبه حتی یستقیم لسانه.(2)
ایمان هیچ کس درست نمی شود تا دلش درست شود، و دل او هم اصلاح نمی گردد مگر اینکه زبانش اصلاح شود.
نه تنها خطاهای زبان موجب تیرگی آینه ی فکر می شود بلکه پرحرفی نیز حجاب فکر و دل است. اصولا آدم پر حرف نمی تواند از خطاهای زبان اجتناب کند و به طور طبیعی به دروغگویی، عیب جویی، سخن چینی و سایر آفات زبان کشیده می شود. لذا امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید:
من کثر کلامه کثر خطاؤه، و من کثر خطاه قل حیاؤه، و من قل حیاؤه قل ورعه، و من قل ورعه مات قلبه، و من مات قلبه دخل النار.(3)
کسی که سخنش بسیار باشد خطای او فراوان است، و کسی که خطایش فراوان باشد حیای او اندک است، و کسی که حیای او اندک باشد ورع و تقوای او کم است، و کسی که ورع او ناچیز باشد دلش می میرد، و کسی که دلش مرد اهل دوزخ است.(4)
بدین جهت پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله تأکید می کند که:
لا تکثروا الکلام بغیر ذکر الله، فان کثرة الکلام بغیر ذکر الله تقسو القلب؛ ان اعبد الناس من الله القلب القاسی.(5)
به غیر از ذکر خدا سخن بسیار نگویید که کثرت کلامی که ذکر نیست دل را سخت می کند؛ و دورترین مردم از خدا کسی است که دلش سخت باشد.
آدم پرحرف کمتر فرصت فکر کردن می یابد و کم سخن گفتن به انسان مجال می دهد که بیشتر فکر کند، و سکوت زمینه ی بهتر اندیشیدن و بهتر فهمیدن است.
به تعبیر زیبای امیرالمؤمنین علیه السلام:
الصمت روضة الکفر.(6)
سکوت گلزار فکر است.
و هر چه عقل انسان کامل تر شود سخن های بیهوده او کمتر می گردد:
اذا تم العقل نقص الکلام.(7)
هنگامی که عقل کامل شود کلام کوتاه می گردد.
1) محجة البیضاء، جلد 5، صفحه ی 194.
2) کنزالعمال، حدیث 24925.
3) بحارالأنوار، جلد 71، صفحه ی 286.
4) ظاهرا این قسمت از حدیث از آیه ی 22 سوره ی انفال الهام گرفته شده است که: «ان شر الدواب عند الله الصم البکم الذین لا یعقلون».
5) بحارالأنوار، جلد 71، صفحه ی 281.
6) غررالحکم، شماره ی 546.
7) نهج البلاغه، حکمت 71.
