مىگویند فلان دستگاه، نظام پیچیدهاى دارد؛ این هنگامى است که ساختمان آن داراى اجزاء و تشکیلات مختلف با ارتباطهاى فراوان و چند جانبه باشد، و اعمال گوناگون مهمّى را انجام دهد. فىالمثل یک ماشین حساب که مىتواند علاوه بر اعمال اصلى حساب، انواع معادلات جبرى و قضایاى هندسى را حل کند؛ و هرگونه محاسبات مختلف ریاضى را به سرعت عمل کند یا به حافظه خود بسپارد، نظام پیچیدهاى دارد.
دانشمندان مىگویند: در پشت پرده شبکیه چشم، نود هزار رشته عصبى است که سلولهاى شبکیّه را به سلسله اعصاب وصل مىکند!- البته نود هزار در هریک از دو چشم!- این یک ساختمان بسیار ظریف و پیچیده است. با توجّه به این نکته به اصل بحث باز مىگردیم:
در جهان آفرینش علاوه بر مسأله ظرافت، نظامهاى فوقالعاده پیچیدهاى وجود دارد، که انسان را مبهوت مىکند؛ و به گفته بعضى از دانشمندان در شهر عظیم تن انسان ساختمانهایى وجود دارد که بزرگترین آسمان خراشهاى جهان در برابر آن مانند یک آلونک است!
به عنوان نمونه: از میان نظامات پیچیده جهان، تنها به سراغ ساختمان سلّول (یاخته) مىرویم که امروز اسرار عجیبى از آن کشف شده است.
مىدانیم، یک انسان به طور متوسّط از ده میلیون میلیارد واحد زنده کوچک
که سلّول نامیده مىشود؛ تشکیل شده است.
نخستین کسى که سلّول را کشف کرد، و واژهاى براى آن وضع نمود، دانشمندى بنام هوک، در قرن هفده میلادى بود. البته او در آن روز نمىدانست که ساختمان این واحد کوچک تا چه اندازه پیچیده و حیرتانگیز است؛ ولى دانشمندان بعد از او که کوششهاى او را دنبال کردند به اسرارى دست یافتند که گوشهاى از گواهى آنها را در اینجا مىآوریم:
1- یک سلّول کوچک ذرّهبینى را مىتوان به شهرى تشبیه کرده که هزاران تأسیسات دارد؛ با لابراتوارها و کارخانهها براى تبدیل مواد غذائى به مواد مورد نیاز بدن که عظیمترین و مدرنترین پدیدههاى صنعتى بشر قابل مقایسه با آن نیست.
2- این شهر کوچک و پرغوغا از سه بخش تشکیل شده:
الف- پوسته سلّول که حکم حصار شهر را دارد.
ب- قسمت وسطى سلّول (سفیده یا سیتوپلاسم).
ج- هسته یا مرکز فرماندهى.
حصارى که بر گرد سلّول ساخته شده است؛ چنان لطیف و ظریف است که اگر 500 هزار از این دیوارها را کنار هم بگذاریم به زحمت به ضخامت یک برگ کاغذ معمولى مىرسد! امّا با این حال در برابر هجوم عوامل بیرونى مزاحم چنان حسّاس و محکم است که دیوار معروف چین در برابر آن چیزى شمرده نمىشود!
این سدّ نازک به نوبه خود از سه دیواره ساخته شده؛ و به اصطلاح سه لایه است. دو طرف آن از شبکههاى پروتئینى است، و پائین آن پر از چربىها است، و این چربىها به هیچ وجه اجازه ورود چیزى را به داخل شهر نمىدهد؛ جز با یک کلید رمز و آن کلید رمز این است: موادى که مىخواهد ورود به شهر کند باید بتواند چربى جداره را در خود حل نماید و به درون نفوذ کند. این دلیل بر آن است که دوست است نه دشمن، به این ترتیب این شهر بدون حاجت به
نگهبان شدیداً از هر سو حفاظت مىشود.
3- در داخل این شهر (سلّول) کانالهاى زیادى است که از دیوارهها شروع شده و تا اطراف هسته، یعنى دژ فرماندهى سلّول پیش مىرود؛ و مواد غذائى را گرفته و تبدیل به پروتئین مىکند.
جالب این است که 23 نوع اسید مخصوص وارد این سلّولها مىشود؛ که پروتئین از ترکیب چندین نوع با هم به دست مىآید.
4- هسته اصلى به تنهایى همانند یک آسمان خراش چندین هزار طبقهاى است که آسمان خراشهاى معروف نیویورک در برابر آن خانه محقّرى است.
هسته اصلى سلّول که مقر فرماندهى است خود تشکیلات مفصّلى دارد:
غشاء هسته، شیره داخلى، و رشتههاى باریک اطراف آن که هر کدام عهدهدار وظیفه خاصّى است.
5- عجیب این که در هسته سلّول واحدهاى بسیار کوچک و ظریفى به نام ژن، وجود دارد که طبق بررسى دانشمندان تعداد آنها به حدود 25 هزار مىرسد!
ژنها نه تنها همه کاره سلّولها هستند؛ بلکه تمام فعالیّتهاى بدن را قبضه کردهاند؛ که از مهمترین آنها مسأله کنترل امور وراثتى و انتقال صفات و خصائص به سلّولهاى آینده است. یعنى انتقال تمام صفات ارثى انسانها و دیگر جانداران از طریق ژنها صورت مىگیرد.
از آنجا که کار عمده ژن بر عهده اسید مخصوص هسته است؛ مىتوان آن آن را مغز الکترونیک یا کامپیوتر ژن نامید؛ و عجبتر که خود این ژنها نیز از اجزاى دیگرى تشکیل یافته که تعداد طبقات آنها را 30 تا 50 هزار مىدانند.
کوتاه سخن این که این شهر عظیم با آن حصار عجیب، و هزاران در و دروازه جالب، و هزاران کارخانه و انبار، و شبکه لوله کشى، و مرکز فرماندهى، با تأسیسات فراوان، و ارتباطات زیاد، و کارهاى مختلف حیاتى آن هم در آن محدوده کوچک، از پیچیدهترین و شگفتانگیزترین شهرهاى عالم است که
اگر ما بخواهیم تأسیساتى بسازیم که همان اعمال را انجام دهد- که هرگز قادر نیستیم- باید ده‌ها هزار هکتار زمین را زیر تأسیسات و ساختمانهاى مختلف و ماشین آلات پیچیده ببریم تا براى انجام چنان برنامهاى آماده گردد. ولى جالب این است که دستگاه آفرینش همه اینها را در مساحتى معادل 15 میلیونیم میلى متر قرار داده است! (1)
آرى در آفرینش انسان هزاران هزار آیت و نشانه او است. «الْعَظَمةُ لِلّهِ الواحِدِ القَهَّارِ»
1) از کتابهاى فیزیولوژى حیوانى، فیزیولوژى وراثت، و سفر به اعماق وجود انسان.
