با اینکه خواب و خواب دیدن هر دو براى ما امر عادى است؛ ولى هنوز دانشمندان با تمام تلاشها و کوششهایى که کردهاند به عمق این دو پدیده مهم روحى نرسیدهاند.
چه فعل و انفعالاتى در بدن انسان رخ مىدهد که ناگهان بخش عمده فعالیتهاى روحى و جسمى او تعطیل مىگردد و تحوّلى در سرتاسر روح و جسمش ظاهر مىشود؟! چیزى نمىفهمد، حرکتى از خود نشان نمىدهد و مانند مردهاى در گوشهاى مىافتد، و اگر دنیا را آب بگیرد او در خواب است و خبر ندارد.
با تمام توضیحات و نظرات و فرضیههایى که در این زمینه ارائه شده هنوز خواب چهره اسرارآمیز خود را حفظ کرده است!
از آن عجیبتر مسأله رؤیا یعنى خواب دیدن است که آن هم مانند خود روح انسان از معمّاهاى بزرگ محسوب مىشود.
البته بحث مشروح پیرامون حقیقت و اسرار این دو پدیده از موضوع بحث ما خارج است؛ زیرا بحث آیات فوق ناظر به منافع فراوان و فوائد بىشمار خواب و جنبه نعمت بودن آن است.
همیشه خواب معتدل دلیلى بر سلامت روح و اعصاب انسان است؛ و به همین دلیل یکى از مهمترین سؤالات اطباء از بیماران روانى سؤال از چگونگى خواب آنها است.
در موقع خواب دستگاههاى اصلى بدن مانند: قلب و ریه تعطیل نمىشوند؛ ولى بسیار آرامتر کار مىکنند و گردش خون در اعضاء ملایمتر مىشود، و فعالیت مغز تقریباً تعطیل مىگردد، عظلات نیز همه آرام مىشوند، و مجموع این امور سبب مىشود که آنها فرصت براى نوسازى و بازسازى خویش پیدا کنند.
در پرتو خواب، سموم بدن دفع مىشود، و بسیارى از بیمارىها درمان مىیابد. روخلین، در کتاب: خواب از نظر پاولف، بحثى تحت عنوان درمان با خواب طولانى آورده است. او تحت این عنوان مىنویسد:
«بنا به فرضیه «پاولف» خواب عبارت از یک پدیده توقّف حفاظتى و تجدید نیرو است؛ و بنابراین از آن مىتوان به عنوان یک عامل درمانى در بیمارىهاى مختلف استفاده کرد. تجربیات روزانه نیز نقش درمانى خواب را تأیید مىکند.»
سپس مىافزاید: «خواب عمیق و دراز مدّت یکى از علائم بهبود بیمارى است؛ چرا که بیماران پس از یک بیمارى طولانى براى تجدید قوا و سلامت خود زیادتر از معمول مىخوابند.»
او مىگوید: «در کشور شوروى درمان به وسیله خواب عملًا توسعه بیشترى پیدا کرده و این طریقه براى اولین بار براى درمان شیزوفرنى (جنون جوانى) که یکى از بیمارىهاى شایع روانى است به کار برده شده.»
نامبرده در بخش دیگرى از سخنانش مىگوید: «براى درمان بیماران مبتلا به ازدیاد فشار خون از طریقه خواب طولانى نتیجه درخشانى گرفتهاند … خواب طولانى که یک حالت استراحت کامل قشر مخ است نیروى دستگاه عصبى را تجدید، و عمل تنظیم فعالیّت اعضاى داخلى را متعادل مىسازد، و در حالت عمومى انسان اثر مثبت و مساعد مىگذارد. (1)
آرى آن کس که انسان را براى تلاش و فعالیّت سالم آفرید، تمام وسائل آن را در اختیار او قرار داد که یکى از آنها نظام خواب و بیدارى است؛ نظامى که نشانه حکمت و تدبیر حق در آن کاملًا نمایان است.
1) خواب از نظر پاولف، صفحه 112 تا 116 (با تلخیص).
