پاسخ صدرالمتألهین به اشکال

صدرالمتألهینرحمه الله از ذکر اشکال تسلسل اراده هاى غیر متناهى در این

مورد دو پاسخ دارد:

1. مختار کسى است که فعل او از اراده اش ناشى مى گردد نه آن کس که اراده او نیز به اراده و خواست او تحقق مى یابد زیرا اگر ملاک اختیار این باشد که اراده نیز امرى ارادى بوده و مسبوق به اراده دیگر باشد اراده خدا عین ذات او نخواهد بود و قادر کسى است که اگر اراده کارى را نمود، آن کار از او صادر گردد و اگر اراده آن را نکرد صادر نگردد نه آن کسى که هرگاه اراده کارى را اراده نمود آن را انجام دهد و اگر اراده آن کار را اراده نکرد انجام ندهد.

2. صفت مراد بودن براى خود اراده مانند صفت آگاهى براى علم و هستى براى وجود «لازم بودن براى «لزوم» است که تسلسل در آنها بستگى به اعتبار و فرض ذهن دارد و با خوددارى ذهن از اعتبار منقطع مى گردد زیرا ترتب علّى و معلولى میان آنها نیست».(1)

1) اسفار، ج6، ص388.