قرآن در هفت آیه تصریحا(1) و در دو آیه تلویحا(2) تعداد آسمان ها را هفت عدد
ذکر کرده و این معنی در روایات اسلامی نیز مکرر آمده است. همچنین در یک آیه(3) تعداد زمین ها، همچون آسمان ها به هفت عدد منحصر شده است. در پاسخ این سؤال که آیا منظور از این هفت آسمان و هفت زمین چیست، باید اعتراف کرد که از آیات قرآن و روایات مذهبی پاسخ قطعی این سؤال را نمی توان به دست آورد و دانش کنونی بشر هم راجع به نفی یا اثبات این عدد درباره ی آسمان ها یا زمین ها چیزی نیاورده است.
به همین جهت دانشمندان برای توجیه این مطلب وجه های مختلف و احیانا بی ارزش ذکر کرده اند که نیازی به ذکر ندارد.(4) ما فقط دو وجه را، که احتمال قوی می رود که مقصود از هفت آسمان در متون اسلامی یکی از آن دو باشد، بیان می کنیم:
1- اینکه تمام ستارگان و کهکشانهایی که با چشم مسلح و غیر مسلح دیده می شود در آسمان اول قرار دارد(5)، و آسمان اول جسمی است محیط بر تمام این کرات، و همچنین آسمان دوم بالاتر از آسمان اول است و آسمان سوم بالاتر از آسمان دوم و… تا آسمان هفتم.
البته ناگفته پیداست که تاکنون دلیلی بر نفی این احتمال به دست نیامده است، منتهی هنوز وسیله ای که بشر بتواند آن را مشاهده کند نیز ساخته نشده است. چه بسا در آینده موفق به کشف این راز گردد و چه بسا هر وسیله ای که اختراع کنند از رسیدن به این هدف قاصر باشد.
2- اینکه مقصود از هفت آسمان، جهان های تو در تو و فضاهای مختلفی باشد که طبق آخرین تحقیقات دانشمندان نجومی تاکنون پنج عدد آن کشف شده است.
مسافت این جهان های تو در تو از یکدیگر آن قدر زیاد است که هر طبقه ی فضایی به نوبه ی خود فقط لکه ی خالی در میان طبقه ی دیگر فضا محسوب می شود. مثلا منظومه ی شمسی، که فضای نخست نامیده می شود، در داخل فضای 2، تنها یک خال تلقی می شود. و همین طور فضای 3 تا آخر.
فضای 1- منظومه ی شمسی: خورشید هشت دقیقه ی نوری یا 93 میلیون میل از زمین دور است و عرض آن فقط یک هزارم سال نوری است.
فضای 2- نزدیک ترین ستاره: این ستاره را که آلفاسنتوری نامگذاری کرده اند 43 سال نوری از زمین فاصله دارد، یعنی هر گاه یک سفینه ی فضایی با سرعت یک میلیون میل در ساعت از زمین حرکت کند تقریبا سه هزار سال طول می کشد تا به این ستاره ی خیلی نزدیک برسد!
فضای 3- کهکشان داخلی: کهکشانی که زمین در داخل آن قرار دارد شبیه یک ظرف پر از ستاره و گاز و غبار است که 100000 سال نوری فاصله دارد و ستاره ی آلفاسنتوری فقط یک نور در لبه ی خارجی این کهکشان مارپیچی به حساب می آید!
فضای 4- نزدیک ترین کهکشان: که آن را «آندرومدا» نام گذاشته اند و 2 / 2 میلیون سال نوری از کهکشان داخلی دور است. مع ذلک منجمین آن را آن قدر نزدیک می دانند که به آن کهکشان خواهر نسبت داده و قسمتی از گروه کهکشان های داخلی تلقی می کنند. آندرومدا نیز به شکل مارپیچ است که در کناره های آن ستاره های جوان سکونت اختیار کرده و درون غلیظش را ستارگان قدیمی سوخته شده اشغال کرده اند.
فضای 5- دورترین کهکشان ها: «کازارها» از تازه ترین اکتشافات علوم نجوم هستند. نزدیک ترین آنها با علامت «3G273» در فاصله ی 2 میلیون سال نوری واقع است. کهکشان «3G290» در مسافت 5 میلیون سال نوری قرار دارد. دورترین آنها که با علامت «3G147» شناخته شده 6 بیلیون سال نوری فاصله دارد!
تا اینجا منجمین معتقدند که تا نیمه راه کناره ی قابل رؤیت جهان با عظمت پیش رفته اند و هنوز فضاهای نامکشوف دیگری را باید بیابند.(6)
1) بقره: 29، فصلت: 12، ملک: 3، نوح: 15، مؤمنون: 86، اسری: 44، طلاق: 12.
2) نبأ: 13، مؤمنون: 18.
3) الله الذی خلق سبع سموات و من الأرض مثلهن یتنزل الامر بینهن. (طلاق: 12).
4) مانند وجهی که طنطاوی در تفسیر الجواهر گفته و خلاصه ی آن مفهوم نداشتن عدد هفت است، و قریب به این وجه است در ضعف آنچه مرحوم شهرستانی در کتاب الهیئة والاسلام فرموده که مقصود از هفت آسمان فضاهای محیط بر سیارات هفتگانه ی منظومه ی شمسی است.
5) در آیه ی 6 سوره ی صافات آمده است: «زینا السماء الدنیا بمصابیح». یعنی آسمان دنیا را با چراغ فروزان ستارگان زیور دادیم. و این معنا در آیه ی 5 سوره ی ملک و آیه ی 12 سوره ی فصلت نیز آمده است.
6) آیة الکرسی، صفحه ی 252، 251 به نقل از مجله ی نیوزویک، 25 / 5/ 1964.
