در کارهایى که از طرف خدا فرمان مخصوصى صادر نشده و کار به خود امت و مشورت با آنان واگذار شده بود، گاه و بیگاه پیامبر با مردم مشورت مىکرد و حتى در مواردى رأى دیگران را بر نظر خود مقدّم مىداشت. در جنگ احد پیامبر صلى الله علیه و آله
شورایى تشکیل داد و درباره ی اینکه براى جنگیدن از مدینه بیرون بروند یا در خود مدینه سنگر بگیرند مشورت نمود. نظر شخص پیامبر صلى الله علیه و آله و عدّهاى دیگر سنگربندى در مدینه بود. ولى اکثر جوانهایى که از یاران پیامبر بودند به بیرون رفتن از مدینه تمایل نشان دادند و گفتند: یا رسول الله صلى الله علیه و آله ما تابع شما هستیم ولى چون از ما نظر خواستید عقیده ی ما بیرون رفتن است.
در اینجا پیامبر صلى الله علیه و آله رأى جوانان پرشور و مؤمن را بر رأى دیگران و حتى بر رأى خود مقدّم داشت و سلاح برداشت و عازم جبهه ی نبرد شد. جالب این که فرمان «و شاورهم فى الامر»(1) پس از شکست احد نازل شد و با اینکه به خاطر عمل به طرح اصحاب، مسلمانان در جنگ احد شکست خوردند ولى خداوند فرمان مىدهد: باز هم با آنان مشورت کن.(2) البته تصمیمگیرى نهایى با رهبر است. زیرا قرآن در پایان همین آیه به پیامبر صلى الله علیه و آله مىگوید: «فاذا عزمت فتوکّل على اللّه» هرگاه تو تصمیم گرفتى بر خدا توکّل کن و کار خود را شروع کن.(3)
1) سوره آل عمران، آیه 159. بنگرید به: تفسیرنمونه، ج 3، ص 142.
2) مقالات سیره ی نبوى از استاد مطهرى.
3) ماجراى احد را در کتاب فروغ ابدیّت، ج 2، ص 443- 495 و در تفسیر نمونه، ذیل آیه 159 سوره آل عمران مطالعه کنید.
