نوزاد انسان و بسیارى از حیوانات در آغاز تولّد، قدرت استفاده از غذاهاى سخت و سنگین را ندارند؛ به همین دلیل، دست قدرتمند آفرینش، غذاى مخصوصى به نام شیر براى آنها در پستان مادر، فراهم ساخته است. در حقیقت همان خونهاى بدن مادر، که در دوران جنینى مورد استفاده او بود؛ با یک دگرگونى وسیع و سریع به شکل شیر در مىآید، و تا مدّت لازم او را تغذیه مىکند.
پستان مادر، در دوران باردارى تدریجاً تغییر شکل مىدهد؛ و بر اثر ترشّحاتى که از جفت به خون مادر مىریزد و به آنها آماده باش مىدهد، روز به روز بزرگتر شده و خود را براى وظیفه سنگین آینده آماده مىسازد. لولههایى که در پستان است و تا نوک پستان امتداد دارد، منشعب و زیاد شده و ترشّح مختصرى دارند، و به هنگام تولّد نوزاد، اعلام آمادگى کامل مىکنند.
عجب اینکه ترشح شیر از سلّولهاى پستان دائمى نیست، وگرنه مرتّباً به خارج مىریخت، بلکه به محض اینکه لبهاى نوزاد، به پستان مادر مىرسد، و شروع به مکیدن مىکند، تحریکات عصبى از راه اعصاب به نخاع و از نخاح به هیپوتالاموس رفته و باعث دو نوع ترشح مىگردد که یکى از آنها از راه خون به پستانها مىریزد و نسوج اطراف مجارى شیر را منقبض ساخته و به آنها فشار وارد مىکند تا شیر به سوى نوک پستان رانده شود، و تمام این اعمال، ظرف 30 ثانیه کامل مىشود، و عجیبتر اینکه نه تنها شیر در آن پستانى که به آن لب زده جارى مىگردد؛ بلکه در پستان دیگرى نیز همین جریان برقرار و آماده مىشود، و لذا تأکید شده نوزاد را از هر دو پستان شیر دهند.
شیر یک غذاى کامل است؛ مخصوصاً شیر مادر براى نوزادش غذاى اکملى محسوب مىشود، و هیچ چیز در دنیا جانشین آن نمىگردد.
شیر داراى ویتامین آ، ب، د، پ، و ویتامینهاى دیگر است؛ و 22 نوع مادّه مختلف از سوى دانشمندان در آن کشف شده است، به اضافه انواع آنزیمها.
بسیارى از داروهاى لازم نیز از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل مىشود؛ و به همین دلیل کودکانى که از شیر مادر بىبهره مىشوند گرفتار کمبودهاى مختلفى مىگردند.
به نظر مىرسد که شیر مادر تنها جسم کودک را تغذیه نمىکند؛ بلکه عواطف و روح او را نیز سیراب مىکند، به همین دلیل کسانى که از شیر مادر محروم مىشوند داراى اشکالات و کمبودهاى عاطفى نیز احیاناً خواهند بود.
به همین دلیل قرآن مجید مىگوید: وَالْوالِداتُ یُرْضِعْنَ أَوْلادَهُنَّ حَوْلَیْنِ کامِلَیْنِ لِمنْ أرادَ أَنْ یُتِمَّ الرَّضاعَةَ «مادران فرزندان خود را دو سال تمام شیر مىدهند این براى کسى است که بخواهد دوران شیر دادن را تکمیل کند» (1)
عجائب و شگفتىهاى شیر بیش از آن است که در این مختصر بگنجد و اگر بخواهیم عنان قلم را در اینگونه مباحث رها کنیم از بحث تفسیرى خارج مىشویم. (2)
1) سوره بقره، آیه 233.
2) براى توضیح بیشتر به دائرة المعارف قرن بیستم مادّه «لبن» و کتاب اولین دانشگاه جلد 6، و اعجاز قرآن از نظر علوم امروز، مراجعه کنید. در حدیث توحید مفضّل نیز اشارات جالبى به این معنى آمده است. (بحار الانوار، جلد 3، صفحه 62).
