«طَیْر» جمع «طائر» به هر حیوانى گفته مىشود که بال و پر دارد، و در هوا حرکت مىکند؛ و مصدر آن، «طیران» است (1) و «تَطَیّر» به فالهاى بدى گفته مىشد که در عصر جاهلیت از حرکت پرندگان نتیجه مىگرفتند؛ ولى بعداً به هرگونه تفاّل و فال بد اطلاق شده است.
واژه «تَطایُرْ» نیز به معنى با سرعت حرکت کردن آمده است. (2)
«صافّاتْ» از مادّه «صَفّ» به معنى قرار دادن اشیائى در یک خط مساوى است، مانند انسانها یا درختانى که در یک خط قرار مىگیرند. هنگامى که این واژه وصف یا حال براى «طیر» است و گفته مىشود: «وَ الطَّیْرُ صافّاتٍ» اشاره به
گستردن بالها در آسمان به هنگام حرکت است و نقطه مقابل آن «وَ یَقْبِضْنَ» «بالهاى خود را جمع مىکنند» مىباشد.
واژه «إِصْطِفاف» کنایه از تسلیم و اطاعت صرف و خضوع تام است؛ و اشاره به خدمتگذارانى است که در یک صف آماده براى خدمت ایستادهاند. (3) البته این احتمال نیز وجود دارد که «طَّیْرُ صافّاتٍ» اشاره به گروهى از پرندگان باشد که به صورت دسته جمعى در یک یا چند صف حرکت مىکنند و هماهنگى آنها بسیار جالب است ولى جمله «ویقبضن» مانع از این تفسیر است.
1) گاه مصدر این فعل را «طَیْر» نیز گفتهاند، و «طُیُور» جمع است (جمع طَیْر) و بعضى «طیور» را جمع «طائر» ذکر کردهاند.
2) مفردات راغب، لسان العرب، کتاب العین، و مجمع البحرین.
3) التحقیق فى کلمات القرآن الکریم و مفردات راغب.
