راغب اصفهانى در مفردات خود در این باره چنین مى گوید:
اضلال الهى بر دو قسم است یکى این که وقتى انسان خود راه باطل را برگزیند و گمراه گردد، خداوند حکم به گمراهى مى کند و راه بهشت را بر او مى بندد، و او را به دوزخ سوق مى دهد. این اضلال عین حق و عدل است، دیگرى این است که خداوند انسان را به گونه اى آفریده است که هرگاه به سوى خوبى ها یا بدى ها تمایل پیدا کرد و با آنها مأنوس گردید، رفته رفته خوبى یا بدى جزء طبیعت و سرشت او مى گردد به گونه اى که به آسانى نمى تواند آن را از خود جدا سازد، و چون از یک طرف این استعداد و خصوصیت روحى و انعطاف نفسانى را خدا در او آفریده است و از طرف دیگر هر چیزى که به نحوى در تحقّق فعلى تأثیر داشته باشد، آن فعل به او نسبت داده مى شود، بنابراین نسبت ضلالت و گمراهى انسان به خدا از این جهت اشکالى ندارد سپس اضافه مى کند مسأله تقلیب افئده(1) (دگرگون کردن دلها) و مهر زدن بر قلب ها(2) و افزودن مرض هاى نفسانى(3)نیز از همین قبیل است.(4)
1) (وَنُقَلِّبُ أَفْئِدَتهُم…)(انعام/110).
2) (خَتَمَ اللهُ عَلى قُلُوبِهمْ…)(بقره/7).
3) (فِى قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَهُمُ الله مَرَضاً)(بقره/10).
4) مفردات راغب، ص 297، ماده ضل.
