تمام موجودات جهان اگر درست بیندیشیم، شگفت انگیزاند؛ ولى هیچکدام آنها مانند جانوران اعماق دریاها نیستند. بعضى تعداد انواع جانوران شناخته شده دریائى را یکصد و چهل هزار نوع! ذکر کردهاند، البته تعداد آنها در سطح اقیانوسها بسیار زیاد است؛ ولى هرچه رو به اعماق مىرویم کمتر مىشود یا لااقل ما از آنها کمتر اطلاع داریم.
مسأله مهم در مورد دریاها این است که در گذشته چنین تصوّر مىشد که در اعماق دریاها مطلقاً موجود زندهاى نیست؛ زیرا آفتاب تقریباً تا عمق ششصد مترى در آب فرو مىرود، و آخرین اشعّه آن در چنین عمقى ناپدید مىگردد، و همه چیز در تاریکى مطلق فرو مىرود.
بعلاوه آب دریا در این منطقه بسیار سرد است؛ و از همه مهمتر فشارى است که از ناحیه آب بر موجودات آن منطقه وارد مىشود: زیرا فشار آب در عمق یک کیلومترى بر هر سانتیمتر مربع در حدود یکصد کیلوگرم است و مسلّماً اگر انسانى بدون پوشش حفاظتى در آنجا باشد استخوانهاى او کاملًا خرد و نرم مىشود؛ (1) و به همین جهت پایین رفتن در دریاها از عمق چندین ده متر به پایین بدون پوشش ممکن نیست، و در اعماق خیلى پائین باید از محفظههاى فولادین بسیار قطور و ضخیم استفاده کرد، و الّا فشار دریا همه چیز را درهم مىشکند، و در بعضى از مراحل پایینتر با هیچ وسیلهاى نمىتوان سفر کرد؛ چون چیزى که در برابر آن فشار مقاومت بیاورد، وجود ندارد.
به هر حال مطالعات بعدى دانشمندان ثابت کرد که در اعماق خیلى زیاد دریا، موجودات زنده فراوان و عجیب و غریبى هستند؛ و فشار عجیب آن را با فشارى که در درون وجود آنها است خنثى مىکنند!
در آنجا مطلقاً گیاهان نمىروید، تا جانوران اعماق دریا از آن استفاده کنند؛ ولى دست قدرت آفریدگار غذاى مورد نیاز آنها را که عبارت از مواد مختلف
گیاهى است در سطح اقیانوس و زیر نور آفتاب پرورش مىدهد، و پس از آماده شدن به صورت یک مائده آسمانى به سر ساکنان اعماق دریا فرو مىریزد و ته نشین مىکند. بعلاوه بسیارى از جانوران سطح آب که مىمیرند لاشههاى آنها خوراک لذیذى براى جانوران اعماق دریا محسوب مىشود.
اما ببینیم مشکل تاریکى مطلق را چگونه حل مىکنند؟ همان قدرتى که آنها را براى زندگى در این منطقه آفریده؛ نور لازم را براى آنها نیز تهیه کردهاست.
زیرا بسیارى از این جانوران از خود نور بیرون مىدهند؛ نورى سرد همچون نور کرم شب تاب در شبهاى تابستان و گاه آن محیط را چراغانى مىکنند!
از سر یک نوع ماهى نور قرمز، و از دم آن نور آبى مىتابد؛ بعضى به رنگ قرمز و سفید و آبى، نور مىپاشند!
یکى از دانشمندان مىنویسد: عجیبترین نواحى دریا نه نزدیک سطح آب است، و نه روى کف اقیانوس؛ بلکه در محلى میان این دو قرار گرفته، که نه آسمانى در بالا دارد و نه زمینى در زیر، بلکه همه جا آب است. موجوداتى که در آنجا زندگى مىکنند خانه ندارند؛ از این رو دائماً در حرکتاند. ماهىهایى در آنجا است که شما را به حیرت مىاندازد، دندانهاى بعضى آنقدر دراز است که هیچ وقت نمىتوانند دهان خود را ببندند! یکنوع ماهى آنقدر شکم خود را کش مىدهد که مىتواند یک ماهى را که سه برابر او است ببلعد! به این ماهىها نامهاى عجیب و غریب دادهاند از قبیل: بلعنده سیاه، افعى دریائى و اژدها ماهى!
اعماق اقیانوس را رها مىکنیم و به سطح آب مىآئیم؛ در آنجا نیز غوغائى است. ماهیانى وجود دارد که یکى از دیگرى عجیبتر، از جمله آنها ماهیان برق دارند که مىتوانند با یک فرمان که از مغزشان صادر مىشود مقدار زیادى برق تولید کنند که دشمن یا صید خود را به کلّى فلج سازند، برقى که حتى براى انسان نیز خطرناک است.
ماهیان پرنده که گاهى از آب بیرون مىآیند و تا شصت متر پرواز مىکنند؛ و
گاه از درختان بالا مىروند!
ماهى مرکب که براى پنهان شدن از دست دشمن، مادّه سیاه رنگى در آب دریا پخش مىکند و از چنگال دشمن مىگریزد. شبیه کارى که در جنگلهاى کلاسیک امروز نیز معمول است که گاهى میدان را با مواد دودزائى پر مىکنند تا نفرات به وسیله آن از چشم دشمن پنهان شوند.
سفره ماهى یکى دیگر از انواع عجیب ماهىها است که بسیار پهن و بزرگ است. خود را در سطح اقیانوس مىگستراند، و به محض اینکه طعمهاى روى سفرهاش قرار گرفت بالهاى پهن خود را روى آن مىپیچد و مشغول خوردن آن مىشود.
کوچکترین جانوران در دریا زندگى مىکنند، و بزرگترین آنها نیز در آنجا هستند. نهنگهایى در دریا وجود دارد که طول آن به سى متر و قطر آن بیش از چهارده متر و درازى فکاش به بیش از هفت متر مىرسد! زبانش سه تن وزن دارد، قلبش در حدود نیم تن، و جگرش یک تن، و نوزادش گاهى هفت متر طول دارد. (2)
یکى از نهنگها که در جزائر: نیوجورجیا، صید شد؛ سى و سه متر طول، و صد و بیست و پنج هزار کیلو وزن داشت. (3)
گیاهان ذرّهبینى، و گیاهانى که پنجاه متر طول دارند نیز در دریاها پیدا مىشوند.
—
1) غوّاصان بدون لباس غوّاصى فقط تا عمق 30 متر پایین مىروند و با لباس غوّاصى تاعمق 150 متر فقط پائین مىروند؛ در حالى که در عمیقترین نقطه دریا فشار آب بر هر اینچ مربع حدود 7 تن است. (دریا دیار عجائب، صفحه 98).
2) شگفتىهاى دریا و فرهنگنامه.
3) دریا دیار عجائب، صفحه 121.
