هستى امکانى تا به مرحله ضرورت وحتمیت نرسد، تحقق نخواهد یافت:«الشىء مالم یجب لم یوجد» این ضرورت و حتمیت از جانب علت تامه براى معلول ثابت مى شود و این وقتى است که تمام اجزاء و شرایط لازم براى تحقق یک پدیده فراهم گردد زیرا در غیر این صورت پدیده امکانى از مرحله لا اقتضایى و بى تفاوتى بیرون نیامده و جامه هستى به خود نمى پوشد این قانون بر افعال انسانى نیز حاکم است زیرا آنها نیز پدیده هاى امکانى هستند و تا همه اجزاء و شرایط لازم براى تحقق آنها موجود نگردد پدید نمى آیند و پس از تحقق علت تامه هستى آن، ضرورى و قطعى خواهد بود و دیگر نفس انسانى قادر برجلوگیرى از انجام آن نخواهد بود بنابراین مختار و آزاد دانستن انسان یک پندار بى اساس بیش نیست.
علاّمه طباطبایی رحمه الله این دلیل جبریون را این گونه بازگو کرده اند:
مى گویند: آنچه ما حس کرده ایم و تجربه هاى علمى و غیر علمى به ثبوت رسانیده این است که در جهان هستى هر پدیده اى زاییده علتى است که با پیدایش وى پیدا شده و با از میان رفتن وى معلول نیز از میان مى رود پس وجود
هر موجودى در جاى خودش جبرى و غیر قابل اجتناب مى باشد و از این روى همه پدیده ها و حوادث جهان اعم از حوادث بیرون از انسان و حوادث مربوط به انسان مانند حوادث اجتماعى و افعال فردى پیروى از قانون کلى طبیعى علت و معلول را نموده و محکوم «جبر» هست پس اختیارى که انسان براى خود اثبات مى کند هویتى بیرون از ذهن ندارد.(1)
1) اصول فلسفه و روش رئالیسم، ج3، ص 144.
