بررسى هر دو برهان

نتیجه این دو برهان یک مطلب بیش نیست و آن این که قدرت و اراده انسان در کارهاى او داراى نقش و تأثیر است. زیرا انسان نسبت به کارهایى که از او سر مى زند و کارهایى که از دیگران صادر مى گردد، نسبت یکسان ندارد. نسبت به کارهاى خود مکلف و مسئول است ولى نسبت به کارهاى دیگران چنین تکلیف و مسئولیتى ندارد(برهان دوم)همچنین صفات اکتسابى و تکوینى در مورد انسان یکسان نیست در رابطه با صفات اکتسابى مورد ستایش و نکوهش قرار مى گیرد، بر خلاف صفات تکوینى (برهان سوم) پس بدون شک انسان در کارهاى اختیارى خود و تحقق آن داراى نقش و تأثیر است.

این نتیجه کاملاً درست، تنها اندیشه جبر را باطل مى سازد ولى هرگز

دلیل بر نظریه تفویض نمى گردد، زیرا میان این دو، نظریه ثالثى وجود دارد که مزایاى هر دو نظریه را در بردارد و از پیامدهاى هر دو برکنار مى باشد.