اوصاف انبیا، اکتسابى یا ذاتى؟ (1)

قبل از برشمردن ویژگى‏ها و اوصاف انبیا طرح این سؤال خالى از لطف نیست که مقامات انبیا، اکتسابى است یا ذاتى؟ به بیان دیگر آنچه از فضائل و کرامات و اخلاق حسنه در انبیا وجود دارد، بر اثر سعى و تلاش خود آنهاست و یا خدا به آنها تفضّل فرموده است؟

پاسخِ این سؤال در اوایل دعاى شریف ندبه به زیبایى بیان شده است. در آنجا مى‏خوانیم: «و شرطتَ علیهم الزهد فى درجات هذه الدنیا الدنیة» پروردگارا! تو با اولیائت شرط کردى که در این دنیا زهد را برگزینند، آنها نیز این شرط را قبول کردند. «فشرطوا لک ذلک‏» آنگاه دعا به نکته ی ظریفى اشاره مى‏کند: «و علمت منهم الوفاء به‏» تو هم مى‏دانى که اینها به این پیمان عمل مى‏کنند، آنگاه که پاى‏بندى آنان به این پیمان معلوم شد، «فقبلتهم و قرّبتهم و قدّمت لهم الذّکر العلىّ‏» تو نیز آنها را پذیرفتى و مقام قرب خود را به آنها عنایت فرمودى.

همانند شخصى که با خوش حسابى، مرتب بر اعتبار خود مى‏افزاید، انبیا نیز با پاى‏بندى و عمل به

پیمان‏هاى خویش و موفقیت در امتحانات به مقامات عالى مى‏رسند، در حالى که بسیارى از افراد به

پیمان‏هایى که با خدا مى‏بندند پاى‏بند

نیستند و به قول‏هایى که مى‏دهند عمل نمى‏کنند.

برخى آیات قرآن نیز به تأثیر زمینه ها در گزینش الهى اشاره دارند، از جمله آیه بیست و چهار سوره سجده که مى فرماید: «و جعلنا منهم ائمة یهدون بامرنا لما صبروا و کانوا بایاتنا یوقنون» و چون بردبارى پیشه کردند و به آیات ما یقین داشتند، از میان آنها پیشوایانى قرار دادیم که مردم را به فرمان ما هدایت می‌کردند.

و در آیه‏اى دیگر مى‏فرماید: «الله اعلم حیث یجعل رسالته»(1) خداوند بهتر مى‏داند که رسالتش را در کجا قرار دهد.

1) سوره انعام، آیه 124.