الکافی لغةً
«الکافی» اسم فاعل من مادّة «کفى» وهو یدلّ على الحَسْب الذی لا مستزاد فیه. کفى الشیء، یکفی، کفایة، فهو کافٍ: إِذا حصل به الاستغناء عن غیره، وقد کفى کفایةً إِذا قام بالأَمر(1)
الکافی فی القرآن والحدیث
نُسبت مشتقّات مادّة «کفى» إِلى اللّه تعالى فی القرآن الکریم ثمانی وعشرین مرّةً، وذُکرت صفة الکافی فی قوله: «أَلَیْسَ اَللّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ»(2)
وقد جاء فی الآیات والأَحادیث أَنّ اللّه تعالى کافٍ من کلّ شیء ولا یکفی منه شیء، ولا کافی سواه، وکفى باللّه ولیّا ونصیرا.
فصل پنجاه و هشتم
کافى
واژه‌شناسى «کافى»
صفت «کافى (بسنده)»، اسم فاعل از مادّه ی «کفى» است که بر بسندگى‌اى دلالت دارد که نهایتى برایش قابل تصوّر نیست؛ یعنى نیاز به افزایش ندارد. «کفى الشىء، یکفى، کفایةً فهو کاف»، هنگامى گفته مى‌شود که با آن، بى‌نیازى از دیگرى حاصل آید و «قد کفى کفایة»؛ یعنى: «فلان کار را به خوبى عهده‌دار شد».
کافى، در قرآن و حدیث
برگرفته‌هاى مادّه ی «کفى» در قرآن کریم، 28 بار به خداوند نسبت داده شده است و صفت «کافى»، یک بار در گفتار خدا: «أَلَیْسَ اَللّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ؛ آیا خدا بنده ی خود را بسنده نیست؟»، یاد شده است.
در آیات و روایات آمده که خداى متعال از همه چیز بسنده است و چیزى از او بسندگى نمى‌کند و جز او بسنده‌اى نیست و خدا در سرپرستى و یارى، بسنده است.
58 / 1
الکافی لِلمُهِمّاتِ
الکتاب
«أَلَیْسَ اَللّهُ بِکافٍ عَبْدَهُ وَ یُخَوِّفُونَکَ بِالَّذِینَ مِنْ دُونِهِ وَ مَنْ یُضْلِلِ اَللّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ».(3)
«إِنّا کَفَیْناکَ اَلْمُسْتَهْزِئِینَ».(4)
الحدیث
5148. المصباح للکفعمی- فی الدعاء-: اللّهُمَّ أَنتَ الکاشِفُ لِلمُلِمّاتِ، وَالکافی لِلمُهِمّاتِ، وَالمُفَرِّجُ لِلکُرُباتِ.(5)
58 / 2
الکافی مِن کُلِّ شَیءٍ
الکتاب
«وَ تَوَکَّلْ عَلَى اَللّهِ وَ کَفى بِاللّهِ وَکِیلاً».(6)
«وَ لِلّهِ ما فِی اَلسَّماواتِ وَ ما فِی اَلْأَرْضِ وَ کَفى بِاللّهِ وَکِیلاً».(6)
«وَ اَللّهُ أَعْلَمُ بِأَعْدائِکُمْ وَ کَفى بِاللّهِ وَلِیًّا وَ کَفى بِاللّهِ نَصِیراً».(6)
الحدیث
5149. رسول اللّه صلى الله علیه و آله: اللّهُمّ یا کافِیاً مِن کُلِّ شَیءٍ ولا یَکفی مِنهُ شَیءٌ، یا رَبَّ کُلِّ شَیءٍ، اِکفِنا
58 / 1
بسنده در امور مهم
قرآن
«آیا خدا، براى بنده ی خود، بسنده نیست، و تو را از کسانى جز او [خدا] مى‌ترسانند و هر که را خدا در گم‌راهى وا نهد، او را هیچ راهنمایى نیست».
«ما در برابر مسخره کنندگان، براى تو بسنده‌ایم».
حدیث
5148. المصباح، کفعمى- در دعا-: خدایا! تویى از میان برنده ی مصیبت‌ها، بسنده براى امور مهم و برطرف کننده ی اندوه‌ها.
58 / 2
بسنده از همه چیز
قرآن
«و به خدا توکّل کن، و خدا براى وکیل بودن، بسنده است».
«و آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است، از آنِ خداست و خدا براى وکیل بودن، بسنده است».
«و خدا به دشمنانتان داناتر است. و خدا براى سرپرستى، بسنده است. و خدا براى یاورى بسنده است».
حدیث
5149. پیامبر خدا صلى الله علیه و آله: خدایا، اى که بسنده از همه چیز است و چیزى از او بسنده
کُلَّ شَیءٍ حَتّى لا یَضُرَّ مَعَ اسمِکَ شَیءٌ.(7)
5150. الإمام زین العابدین علیه السلام: یا کافِیَ کُلِّ شَیءٍ ولا یَکفی مِنهُ شَیءٌ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وعَلى آلِ مُحَمَّدٍ، وَاکفِنی شَرَّ ما أَحذَرُ وشَرَّ ما لا أَحذَرُ.(8)
5151. الإمام الصادق علیه السلام- فِی الدُّعاءِ-: اِکفِنی یا کافِیَ ما لا یَکفی سِواکَ، فَإِنَّکَ الکافی لا کافِیَ سِواکَ.(9)
نیست، اى پروردگارِ همه چیز [در برابر] همه چیز! ما را بسنده باش تا با نام تو چیزى آسیب نرساند.
5150. امام زین العابدین علیه السلام: اى بسنده ی همه چیز که چیزى از او بسنده نمى‌شود! بر محمّد و بر خاندان محمّد، درود فرست و مرا از گزند آنچه مراقبم و آنچه مراقب نیستم، بسنده باش.
5151. امام صادق علیه السلام- در دعا-: مرا بسنده باش، اى بسنده ی آنچه جز او [براى آن] بسنده نیست؛ زیرا تنها تویى بسنده. بسنده‌اى جز تو نیست.
1) معجم مقاییس اللغة: ج 5 ص 188، المصباح المنیر: ص 537.
2) الزمر: 36، وراجع الحجر: 95 والبقرة: 137.
3) الزمر: 36.
4) الحجر: 95.
5) المصباح للکفعمی: ص 187، بحار الأنوار: ج 86 ص 350.
6) النساء: 81، 132، 45.
7) بحار الأنوار: ج 94 ص 311 عن الإمام الصادق علیه السلام.
8) مصباح المتهجّد: ص 697 ح 771، الإقبال: ج 2 ص 109، المزار الکبیر: ص 455 من دون إسنادٍ إلى المعصوم، بحار الأنوار: ج 98 ص 233 و راجع: طبّ الأئمّة لابنی بسطام: ص 25.
9) مصباح المتهجّد: ص 779 ح 852 عن صفوان بن مهران الجمّال، المزار للشهید الأوّل: ص 58، المزار الکبیر: ص 314 ح 15 کلاهما من دون إسنادٍ إلى المعصوم، الدروع الواقیة: ص 105، الإقبال: ج 2 ص 86 کلاهما عن الإمام الحسین علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج 101 ص 298 ح 3.
