5591. الإمام علیّ علیه السلام: المُشاهِدُ لِجَمیعِ الأَماکِنِ بِلا انتِقالٍ إِلَیها.(1)
5592. عنه علیه السلام: لا یَجری عَلَیهِ السُّکونُ وَالحَرَکَةُ، وکَیفَ یَجری عَلَیهِ ما هُوَ أَجراهُ، ویَعودُ فیهِ ما هُوَ أَبداهُ، ویَحدُثُ فیهِ ما هُوَ أَحدَثَهُ إِذا لَتَفاوَتَت ذاتُهُ، ولَتَجَزَّأَ کُنهُهُ، ولاَمتَنَعَ مِنَ الأَزَلِ مَعناهُ، ولَکانَ لَهُ وَراءٌ إِذ وُجِدَ لَهُ أَمامٌ، ولاَلتَمَسَ التَّمامَ إِذ لَزِمِهِ النُّقصانُ! وإِذا لَقامَت آیَةُ المَصنوعِ فیهِ، ولَتَحَوَّلَ دَلیلاً بَعدَ أَن کانَ مَدلولاً عَلَیهِ، وخَرَجَ بِسُلطانِ الاِمتِناعِ مِن أَن یُؤَثِّرَ فیهِ ما یُؤَثِّرُ فی غَیرِهِ؟!(2)
5593. عنه علیه السلام: إِنَّ رَبّی لا یُوصَفُ بِالبُعدِ ولا بِالحَرَکَةِ ولا بِالسُّکونِ، ولا بِالقِیامِ قِیامِ انتِصابٍ، ولا بِجیئَةٍ ولا بِذَهابٍ… هُوَ فِی الأَشیاءِ عَلى غَیرِ مُمازَجَةٍ، خارِجٌ مِنها عَلى غَیرِ مُبایَنَةٍ… داخِلٌ فِی الأَشیاءِ لا کَشَیءٍ فی شَیءٍ داخِلٌ وخارِجٌ
5591. امام على علیه السلام: [خدا] همه ی مکان‌ها را بدون آن که به سوى آنها برود، مى‌بیند.
5592. امام على علیه السلام: حرکت و سکون در او جریان ندارد، و چگونه چیزى بر او جارى شود که خودِ او آن را جارى کرده است و چیزى به او باز گردد که خود او آن را آغاز کرده است و چیزى در او پیدا شود که خودِ او، آن را پدید آورده است؟! اگر چنین بود، ذاتش دگرگون و داراى جزء مى‌شد، و حقیقت خارجى او از بى‌آغاز و همیشگى بودن، امتناع مى‌ورزید و اگر براى او پیشِ رویى یافت شده بود، پشتِ سرى مى‌داشت، و اگر کمبودى با او بود، درخواست کامل شدن مى‌کرد و در این صورت، نشانه ی ساخته شدن در او استوار مى‌شد و به دلیل بودن [براى وجود آفریدگار] دگرگون مى‌شد، پس از آن که [همه ی اشیا] بر هستى او [به عنوان آفریدگار] دلالت مى‌کنند؛ و با برهان ممتنع بودن، چیزى که در غیرِ خدا تأثیر مى‌کند، ممتنع است که در خدا تأثیر کند.
5593. امام على علیه السلام: پروردگار من به دورى و حرکت و سکون، و با استوارى به معناى برپا ایستادن و راست شدن، و با آمدن و رفتن، وصف نمى‌شود…. او در چیزهاست، نه به معناى آمیختن با آنها، و از چیزها خارج است، نه
مِنها لا کَشَیءٍ مِن شَیءٍ خارِجٌ.(3)
5594. عنه علیه السلام: الخالِقُ لا بِمَعنى حَرَکَةٍ.(4)
5595. الإمام الصادق علیه السلام: إِنَّ اللّهَ- تَبارَکَ وتَعالى- لا یُوصَفُ بِزَمانٍ ولا مَکانٍ ولا حَرَکَةٍ ولاَ انتِقالٍ ولا سُکونٍ، بَل هُوَ خالِقُ الزَّمانِ وَالمَکانِ وَالحَرَکَةِ وَالسُّکونِ، تَعالَى اللّهُ عَمّا یَقولونَ عُلُوّا کَبیرا!(5)
5596. الإمام الکاظم علیه السلام:… أَمّا قَولُ الواصِفینَ: إِنَّهُ یَنزِلُ- تَبارَکَ وتَعالى- فَإِنَّما یَقولُ ذلِکَ مَن یَنسِبُهُ إِلى نَقصٍ أَو زِیادَةٍ، وکُلُّ مُتَحَرِّکٍ مُحتاجٌ إِلى مَن یُحَرِّکُهُ أَو یَتَحَرَّکُ بِهِ، فَمَن ظَنَّ بِاللّهِ الظُّنونَ هَلَکَ، فَاحذَروا فی صِفاتِهِ مِن أَن تَقِفوا لَهُ عَلى حَدٍّ تَحُدّونَهُ بِنَقصٍ أَو زِیادَةٍ، أَو تَحریکٍ أَو تَحرُّکٍ، أَو زَوالٍ أَو استِنزالٍ، أَو نُهوضٍ أَو قُعودٍ، فَإنَّ اللّهَ جَلَّ وَعَزَّ عَن صِفَةِ الواصِفینَ، ونَعتِ النّاعِتینَ، وَتَوَهُّمِ المُتَوَهِّمینَ.(6)
5597. الإمام الرضا علیه السلام: فاعِلٌ لا بِمَعنَى الحَرَکاتِ وَالآلَةِ.(7)
به معناى دورى مکانى…. داخل در چیزهاست، نه همچون چیزى که داخل در چیز دیگرى است، و از آنها خارج است، نه همچون چیزى که داخل چیز دیگرى است.
5594. امام على علیه السلام: [خدا] آفریدگار است، نه به معناى [آفریدن با] حرکت.
5595. امام صادق علیه السلام: خداوند والا و بلند مرتبه، با زمان و مکان و با حرکت و جابه‌جایى و سکون، وصف نمى‌شود؛ بلکه او آفریدگار زمان و مکان و حرکت و سکون است. خدا از آنچه مى‌گویند، برترىِ سترگى دارد.
5596. امام کاظم علیه السلام:… امّا این سخن توصیف کنندگان [خدا]: «خداى متعال فرو مى‌آید»، این را کسى مى‌گوید که کمبود یا افزایش را به خدا نسبت مى‌دهد، درحالى که هر متحرّکى نیازمند کسى است که او را حرکت دهد یا به وسیله ی آن، متحرّک شود. هر کس گمان چنین پندارهایى را در مورد خدا داشت، هلاک شد. پس در توصیف‌هاى خدا، برحذر باشید از این که به اندازه‌اى معتقد شوید که خدا را بر اساس آن با کمبود و افزایش، یا حرکت دادن یا حرکت پذیرفتن، یا نابودى یا فرو آمدن، یا برخاستن یا نشستن، محدود سازید؛ چرا که خدا برتر از توصیف وصف‌کنندگان، و ستودنِ ستایش کنندگان و پندارِ گمان کنندگان است.
5597. امام رضا علیه السلام: [خدا] فاعل است، امّا نه به معناى حرکت‌ها و ابزار (یعنى: فاعلیت او به گونه‌اى نیست که حرکت کند و با ابزار، کارى را انجام دهد).
5598. عنه علیه السلام: مُدَبِّرٌ لا بِحَرَکَةٍ.(8)
راجع: ص 468 (الفصل الرابع: التغییر)، ج 6 ص 90 ح 4548.
الحمد للّه الّذی هدانا لهذا وما کنا لنهتدی لولا أن هدانا اللّه.
اللّهمَّ إِنّی أسألک باسمک الّذی سمّیت به نفسک، أو استأثرت به فی علم الغیب عندک، أن تصلّی على محمّد و أهل بیته، و أن تأذن لِفَرَج مَن بفرجه فَرَجُ أَولیائک و أَصفیائک من خلقک، وبه تُبید الظّالمین وتُهلکهم، عجّل ذلک یا ربّ العالمین.
اللّهمَّ کن لولیّک الحجّة بن الحسن صلواتک علیه وعلى آبائه، فی هذه السَّاعة وفی کلّ ساعة، ولیّا، وحافظا، وقائدا، وناصرا، ودلیلاً، وعینا، حتّى تُسکنه أَرضک طوعا وتمتّعه فیها طویلاً، واجعلنا من أَعوانه و أنصاره ومقوّیة سلطانه وارزقنا رؤیته ورضاه.
إلهی، هب لی کمال الانقطاع إلیک و أنر أبصار قلوبنا بضیاء نظرها إلیک.
إلهی، تردّدی فی الآثار یوجب بُعد المزار فاجمعنی بخدمة إلیک.
الهی، أمرت بالرّجوع إلى الآثار فارجعنی بکسوة الأنوار وهدایة الاستبصار.
إلهی، حقّقنی بحقائق أَهل القرب، واسلک بی مسلک أَهل الجذب.
إلهی، هذا ذُلّی بین یدیک، وهذا حالی لا یخفى علیک، منک أطلب الوصول إلیک.
ربّنا، تقبّل منّا، ولا تخیّب سعینا، ولا تخزنا یوم القیامة، یا مبدّل السیّئات بالحسنات، یا أَرحم الراحمین.
لیلة القدر 23 رمضان المبارک 1424
26 / 8 / 1382
17 NOV 2003
5598. امام رضا علیه السلام: [خدا] تدبیر کننده است، امّا نه با حرکت (یعنى: لازمه ی تدبیر کردنش حرکت نیست).
ر. ک: ص 469 (دگرگونى)، ج 6 ص 91 ح 4548.
ستایش، براى خدایى است که ما را به این [راه،] هدایت کرد، و اگر خدا ما را راهنمایى نمى‌کرد، هدایت نمى‌شدیم.
خدایا! به حقّ آن نامى که خودت را با آن نامیدى، یا آن نامى که در دانشِ نهانت به خود اختصاص دادى، از تو مى‌خواهم که بر محمّد و خاندان او درود فرستى و اجازه ی گشایش [کار] کسى را صادر کنى که با گشایش [کار] او، گشایشِ دوستان و آفریدگان برگزیده‌ات حاصل مى‌شود، و به دست او ستمکاران را نابود خواهى کرد. اى پروردگار جهانیان! در این [گشایش]، شتاب کن.
خدایا! براى دوست و پیروت حجة بن الحسن- که درود تو بر او و پدرانش باد- در این لحظه و همه وقت، سرپرست و نگهدار و رهبر و یارى رسان و راهنما و دیده‌ور باش، تا او را به اراده ی خود در زمینت ساکن کنى و او را زمانِ درازى در آن‌جا بهره‌مند سازى، و ما را از کمک‌کنندگان و یاوران او و تقویت‌کنندگان فرمان‌روایىِ او قرار ده و دیدار او و خشنودى‌اش را روزىِ ما گردان.
خدایا! نهایتِ دل بُریدان از همه به سوى خودت را به ما ببخش، و دیده‌هاى دل ما را با درخشندگى نگاه آنها به خودت روشن فرما.
خدایا! مشغول شدنم با آثار [و آفریدگان تو] باعث دورى از دیدار تو شده است. پس اکنون زمینه ی خدمتى را که وسیله ی پیوندم باشد، فراهم ساز.
خدایا! فرمان دادى که به آثار [و آفریدگانت] باز گردیم. حال، مرا به لباس روشنایى‌ها و هدایت و آگاهى بازگردان.
خدایا! مرا به اهل قُرب برسان و مرا در مسیر اهل جذب قرار بده.
خدایا! این خوارى من در پیشگاه توست، و این حالم از تو پوشیده نیست. از تو مى‌خواهم تا مرا به خود برسانى.
پروردگارا! از ما بپذیر، و تلاشمان را بى‌نتیجه مگذار، و ما را در روز رستاخیز، رسوا مساز، اى دگرگون کننده ی بدى‌ها به خوبى‌ها، اى مهربان‌ترینِ مهربانان!
شب قدر 23 رمضان المبارک 1424
26 آبان ماه 1382
17 نوامبر 2003
1) الکافی: ج 1 ص 142 ح 7، التوحید: ص 33 ح 1 کلاهما عن الحارث الأعور، بحار الأنوار: ج 4 ص 266 ح 14.
2) نهج البلاغة: الخطبة 186، الاحتجاج: ج 1 ص 476 ح 116 و ج 2 ص 364 ح 283 عن الإمام الرضا علیه السلام نحوه، بحار الأنوار: ج 57 ص 30 ح 6.
3) التوحید: ص 305 ح 1، الأمالی للصدوق: ص 423 ح 560، الاختصاص: ص 236 کلّها عن الأصبغ بن نباتة، روضة الواعظین: ص 40، بحار الأنوار: ج 4 ص 27 ح 2.
4) الکافی: ج 1 ص 140 ح 5 عن إسماعیل بن قتیبة عن الإمام الصادق علیه السلام، نهج البلاغة: الخطبة 152، التوحید: ص 56 ح 14 عن فتح بن یزید الجرجانی عن الإمام الرضا علیه السلام، بحار الأنوار: ج 4 ص 285 ح 17.
5) التوحید: ص 184 ح 20، الأمالی للصدوق: ص 353 ح 430 کلاهما عن أبی بصیر، روضة الواعظین: ص 44 کلاهما نحوه، بحار الأنوار: ج 3 ص 330 ح 33.
6) الکافی: ج 1 ص 125 ح 1، التوحید: ص 183 ح 18، الاحتجاج: ج 2 ص 327 ح 264 وفیه «تَبارَکَ وتَعالى عن ذلِکَ علوّا کبیرا» بدل «تبارک و تعالى» وکلّها عن یعقوب بن جعفر الجعفری، بحار الأنوار: ج 3 ص 311 ح 5.
7) نهج البلاغة: الخطبة 1، الاحتجاج: ج 1 ص 473، بحار الأنوار: ج 4 ص 247 ح 5.
8) التوحید: ص 37 ح 2، عیون أخبار الرضا: ج 1 ص 151 ح 51 کلاهما عن محمّد بن یحیى بن عمر بن علیّ بن أبی طالب علیه السلام والقاسم بن أیّوب العلوی، الأمالی للمفید: ص 255 ح 4 عن محمّد بن زید الطبری، الأمالی للطوسی: ص 23 ح 28 عن محمّد بن یزید الطبری، تحف العقول: ص 63، الکافی: ج 1 ص 139 ح 4 وفیه «مقدّر» بدل «مدبّر» وکلاهما عن الإمام علیّ علیه السلام، بحار الأنوار: ج 4 ص 229 ح 3.
