حیوانات، بخش عظیمى از موجودات زنده جهان را تشکیل مىدهند.
حیوانات با ساختمانهاى مختلف و اشکال گوناگون و تنوّع فراوان، و شگفتىهاى عظیم، توجّه هر بینندهاى را به خود جلب مىکند؛ و مطالعه درباره هریک از آنها، انسان را، به علم و قدرت بىپایان آفریننده آنها آشنا مىسازد.
اهمیّت این مسأله وقتى روشنتر مىشود، که ما این حیوانات را در یکجا در کنار هم ببینیم. مثلًا قدمى به باغ وحش بگذاریم، و از غرفههاى ماهىها و انواع پرندگان، میمونها، شیر و ببر و پلنگ و زرّافه و فیل، یکى پس از دیگرى دیدن کنیم، و حرکات و عادات و عجائب خلقت هریک را از نظر بگذرانیم. ممکن نیست کسى، کمترین بهرهاى از عقل و هوش داشته باشد؛ و به هنگام دیدن آنها در فکر و اندیشه فرو نرود و در برابر آفریننده این موجودات متنوّع و عجیب، سر تعظیم فرود نیاورد.
از میان این حیوانات، حیوانات اهلى که در خدمت انسانها هستند و منافع و برکات گوناگونى براى بشر دارند، بیشتر قابل توجّهاند. به همین دلیل قرآن مجید در آیات توحیدى خود، روى تمام جنبندگان به طور کلّى، و روى انعام و چهار پایان بالخصوص تکیه کرده، و قسمتهایى از شگفتىهاى آنها را در آیات متعدّد بر شمرده است.
با این اشاره، به آیات زیر، گوش جان فرا مىدهیم:
1- وَ مِنْ آیاتِهِ خَلْقُ السَّماواتِ وَ اْلأَرْضِ وَ مابَثَّ فِیْهِما مِنْ دابَّةٍ وَ هُوَ عَلى جَمْعِهِمْ اذا یَشاءُ قَدِیْرٌ (1)
2- انَّ فِى السَّمواتِ وَ اْلأَرْضِ لَایاتٍ لِلْمُؤمِنیْنَ وَ فِى خَلْقِکُمْ
وَ ما یَبُثُّ مُنْ دابَّة آیاتٌ لِقَوْمٍ یُوْقِنُونَ (2)
3- أفَلا یَنْظُرُوْنَ الَى اْلأِبِلِ کَیْفَ خُلِقَتْ (3)
4- وَ انَّ لَکُمْ فى اْلأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقِیْکُم مِمّا فى بُطُوْنِها وَ لَکُمْ فِیْها مَنافِعُ کَثِیْرَةٌ وَ مِنْها تَأْکُلُوْنَ- وَ عَلَیْها وَ عَلَى الْفُلْکِ تُحْمَلُوْنَ (4)
5- وَ انَّ لَکُمْ فِى اْلأَنْعامِ لَعِبْرَةً نُسْقِیْکُمْ مِمّا فى بُطُونِهِ مِنْ بَیْنِ فَرْثٍ وَ دَمٍ لَبَناً خالِصاً سائِغاً لِلشّارِبِیْنَ (5)
6- وَاللهُ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ بُیُوْتِکُمْ سَکَناً وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ جُلُوْدِ اْلأَنْعامِ بُیُوْتاً تَسْتَخِفُّوْنَها یَوْمُ ظَعِنکُمْ وَ یَوْمَ إقامَتِکُمْ وَ مِنْ أَصْوافِها وَ أَوْبارِها وَ أَشْعارِها أَثاثاً وَ مَتاعاً إلى حِیْنٍ (6)
7- وَ مِنَ النّاسِ وَ الدَّوابِّ وَ اْلأَنْعامِ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ کَذلِکَ انَّما یَخْشَى اللهَ مِنْ عِبادِهِ الْعُلماءُ انَّ اللهَ عَزِیْزٌ غَفُوْرٌ (7)
8- أَوَلَمْ یَرَوْا انّا خَلَقْنالَهُمْ مِمّا عَمِلَتْ ایْدِیْنا أنْعاماً فَهُمْ لَها مالِکُوْنَ وَ ذَلَّلْناها لَهُمْ فَمِنْها رَکُوْبُهُمْ وَ مِنْها یَأْکُلُوْنَ- وَلَهُمْ فِیْها مَنافِعُ وَ مَشارِبُ أَفَلا یَشْکُرُوْنَ (8)
9- وَالَّذِىْ خَلَقَ اْلأَزْواجَ کُلَّها وَ جَعَلَ لَکُمْ مِنْ الْفُلْکِ وَ اْلأَنْعامِ ما تَرْکَبُوْنَ لِتَسْتَووُا عَلى ظُهُوْرِهِ ثُمَّ تَذْکُرُوْا نِعْمَةَ رَبِّکُمْ اذَا اسْتَوَیْتُمْ عَلَیْهِ وَ تَقُوْلُوا سُبْحانَ الَّذِىْ سَخَّرَلَنا هذا وَ ما کُنّا لَهُ مُقْرِنِیْنَ (9)
10- اللهُ الَّذِى جَعَلَ لَکُمْ لِتَرْکَبُوا مِنْها وَ مِنْها تَأْکُلُوْنَ- وَلَکُمْ فِیْها مَنافِعُ وَلِتَبْلُغُوا عَلَیْها حاجَةً فى صُدُوْرِکُمْ وَ عَلَیْها وَ عَلَى الْفُلْکِ تُحْمَلُوْنَ- وَ یُرِیْکُمْ آیاتِهِ فَاىَّ آیاتِ اللهِ تُنْکِرُوْنَ (10)
ترجمه:
1- «و از آیات او است آفرینش آسمانها و زمین و آنچه از جنبندگان در آنها خلق و منتشر نموده، و هرگاه بخواهد قادر بر جمع آنها است.»
2- «بدون شک در آسمانها و زمین نشانههاى فراوانى است براى آنها که اهل ایمانند- و همچنین در آفرینش شما و جنبندگانى که در سراسر زمین منتشر ساخته، نشانههایى است براى جمعیتى که اهل یقینند.»
3- «آیا آنها به شتر نمىنگرند، چگونه آفریده شده؟!»
4- «و براى شما در چهار پایان عبرتى است، از آنچه در درون آنها است (از شیر) شما را سیراب مىکنیم، و براى شما در آنها منافع فراوانى است و از گوشت آنها مىخورید. و بر آنها بر کشتىها سوار مىشوید.»
5- «و در وجود چهارپایان براى شما (درسهاى) عبرتى است، از درون شکم آنها از میان غذاهاى هضم شده، و خون، شیر خالص و گوارا به شما مىنوشانیم!»
6- «و خدا براى شما از خانههایتان محل سکونت (و آرامش) قرارداد، و از پوست چهار پایان نیز براى شما خانههایى قرار داد که هنگام کوچ کردن و روز اقامتتان به آسانى مىتوانید آنها را جابهجا کنید، و از پشم و کرک و موى آنها اثاث و متاع (وسائل مختلف زندگى) تا زمان معیّنى قرار داد.»
7- «و از انسانها و جنبندگان و چهارپایان انواعى با الوان مختلف آفرید (آرى) حقیقت چنین است، از میان بندگان خدا تنها دانشمندان از او مىترسند، خداوند عزیز و غفور است.»
8- «آیا آنها ندیدند که از آنچه با قدرت خود به عمل آوردهایم چهار پایانى براى آنها آفریدیم که آنان مالک آن هستند؟- آنها را رام ایشان
ساختیم، هم مرکب آنان از آن است و هم از آن تغذیه مىکنند- و براى آنان منافع دیگرى در آنها است، و نوشیدنىهاى گوارائى، آیا با این حال شکرگذارى نمىکنند؟»
9- «و همان کسى که همه زوجها را آفرید، و براى شما از کشتىها و چهار پایان مرکبهایى قرار داد که بر آن سوار شوید- تا بر پشت آنها به خوبى قرار گیرید، سپس نعمت پروردگارتان را هنگامى که بر آنها سوار شدید متذکر شوید، و بگوئید: پاک و منزه است کسى که این را مسخّر ما ساخت وگرنه ما توانائى آن را نداشتیم.»
10- «خداوند کسى است که چهارپایان را براى شما آفرید تا بعضى را سوار شوید، و از بعضى تغذیه کنید و براى شما در آنها منافع مهمّى است، هدف این است، که به وسیله آنها به مقصدى که در دل دارید برسید، و بر آنها و بر کشتىها سوار مىشوید،- او آیاتش را همواره به شما نشان مىدهد، کدام یکى از آیات او را انکار مىکنید؟!»
1) سوره شورى، آیه 29.
2) سوره جاثیه، آیات 3 و 4.
3) سوره غاشیه، آیه 17.
4) سوره مؤمنون، آیات 21 و 22.
5) سوره نحل، آیه 66.
6) سوره نحل، آیه 80.
7) سوره فاطر، آیه 28.
8) سوره یس، آیات 71 تا 73.
9) سوره زخرف، آیات 12 و 13.
10) سوره غافر، آیات 79 تا 81. آیات دیگرى نیز در این زمینه در قرآن مجید وجود دارد، مانند: سروه شعراء، آیه 33- سوره انعام، آیه 142- سروه زمر، آیه 6 و سوره زخرف، آیه 11.
