پیرامون این نظریه دو مطلب را یادآور مى شویم:
1. توضیحى که رازى در این مورد داده است بر ابهام آن افزوده است، خصوصاً با جمله اى که در آخر آن آورده است، حقیقت آن را به کلى مسخ کرده است از این جهت شایسته است گروهى که با علوم اهل بیت آشنایى ندارند از توضیح سخنان آنان خوددارى کنند.
اوّلاً: هیچ توضیحى نداده که مقصود از «مبادى بعیده و قریبه» فعل چیست؟ بنابه اصطلاح معروف «مبدأ بعید فعل انسان تصور فعل و تصدیق به فایده آن است»(مبدأ ادراکى) و مبدأ قریب آن قواى فعّاله و تعبیه شده در عضلات و اندام انسان مى باشد. در این صورت چگونه مى توان مبدأ قریب فعل را اختیارى به شمار آورد؟
ثانیاً: اگر مبادى بعیده فعل انسان از اختیار و توانایى او بیرون است در این صورت چگونه فعل به طور اختیارى از او صادر مى گردد؟ و همان گونه که خود او نیز تصریح کرده است این نظریه همان نظریه «جبر» است و نه امر بین امرین مگر آن که آن را بیان دیگرى از اندیشه جبر قلمداد نماییم.
