آیات و روایات حاکى از آن است که احکام اسلامى از مصالح و مفاسد درونى اشیا سرچشمه مى‌گیرند و هرگز حکم الهى حکم بى‌جهت و عبث نبوده بلکه به خاطر یک رشته اغراضى که به نفع مکلف تمام مى‌شود، وضع شده است، قرآن مجید در مواردى بر تبعیت احکام از مصالح و مفاسد اشاره مى‌کند که ما به دو آیه و یک حدیث بسنده مى‌کنیم:
1. إِنَّما یُرِیدُ اَلشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ اَلْعَداوَةَ وَ اَلْبَغْضاءَ فِی اَلْخَمْرِ وَ اَلْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اَللّهِ وَ عَنِ اَلصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ.(1)
»شیطان مى‌خواهد به وسیله‌ى شراب و قمار در میان شما عداوت و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز بازدارد، آیا خوددارى خواهید کرد«؟
2. وَ أَقِمِ اَلصَّلاةَ إِنَّ اَلصَّلاةَ تَنْهى عَنِ اَلْفَحْشاءِ وَ اَلْمُنْکَرِ.(2)
»و نماز را برپا دار، که نماز از زشتى‌ها و گناه بازمى‌دارد«.
3. امام هشتم علیه السّلام مى‌فرماید:
»انّ اللّه تبارک و تعالى لم یبح أکلا و لا شربا إلاّ لما فیه المنفعة و الصلاح و لم یحرم إلاّ ما فیه الضرر و التلف و الفساد«(3)
»خدا هیچ خوردنى و نوشیدنى را حلال نشمرده، مگر این‌که در آن منفعت و سود و صلاحى است و چیزى را تحریم نکرده مگر این‌که در آن ضرر و فساد است«.
از این بیان مى‌توان استفاده نمود: احکامى که براساس یک رشته ملاکات ثابت وضع شده است باید بسان خود ملاکات، دایمى و جاودان باشند؛ زیرا
مصالح و مفاسد این نوع خوردنى‌ها و نوشیدنى‌ها به زمان و مکان خاصى منحصر نیست.
از آنجا که احکام شرعى بر محور مصالح و مفاسد عمومى دور مى‌زند، یک رشته مصالح عمومى و یا مفاسد همگانى نوظهور، مى‌تواند، مبدأ حکم شرعى گردد:
1. مانند آبله‌کوبى، یا تزریق واکسن التور که حافظ بهداشت عمومى است.
2. مصرف تریاک و هروئین که ویرانگر خانواده‌ها و قاطع نسل است.
در هردو مورد مى‌توان حکم شرعى را به دست آورد.
1) مائده / 91.
2) عنکبوت / 45.
3) مستدرک الوسایل:3 / 71.
